«Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν»(;). Το τραγούδι του Ν. Παπάζογλου είναι διαχρονικά επίκαιρο και στην εποχή της πανδημίας του κορονοϊού ακόμα περισσότερο για ένα και μόνο λόγο. Πρέπει να προσθέσουμε στο δεύτερο σκέλος του στίχου ένα ερωτηματικό και πόσο μεγάλο θα είναι αυτό;
Η πανδημία που βιώνει όλος ο πλανήτης, έχει σοβαρές συνέπειες πέρα από την εξάπλωση της νόσου και τις προσπάθειες για την απομόνωση της. Καθώς ο ιός δεν γνωρίζει σύνορα, φυλές, κοινωνικοοικονομικές τάξεις, οι ανησυχίες εκτός της υγείας της ανθρωπότητας, έχουν μετατοπιστεί σε ζητήματα τροφοδοσίας προϊόντων και αγαθών και μείωσης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Διάγουμε μια περίοδο αβεβαιότητας για το πως θα είναι η επόμενη μέρα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής μας. Βλέπουμε καθημερινά το πως μπορεί ένας αστάθμητος παράγοντας να αλλάξει τους ρυθμούς της ζωής στον πλανήτη, κάτι που μέχρι πριν τρεις μήνες μόνο ο κινηματογράφος είχε περιγράψει.
Αν όμως το ερώτημα που αιωρείται στο μυαλό μας είναι το πως είναι δυνατόν σε μια περίοδο αβεβαιότητας να σχεδιάζουμε πλάνα για το μέλλον, η απάντηση είναι ότι τα τελευταία χρόνια –έτσι όπως μας δείχνει η πορεία της παγκόσμιας οικονομίας– η αβεβαιότητα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κανονικότητας και θα πρέπει να το συνηθίσουμε όλοι μας.
Αφού βεβαιωθούμε ότι προσπαθούμε αυτός ο αστάθμητος παράγοντας του ιού να μην επηρεάσει αρνητικά την υγεία, τη δική μας και των γύρω μας ακολουθώντας τις οδηγίες υγιεινής και προφύλαξης, προσπαθούμε χρησιμοποιώντας πάντα τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας και που συλλέγουμε κάθε ημέρα, να προβλέψουμε πως θα επηρεάσει την οικονομία στην οποία ο καθένας μας δραστηριοποιείται, έχοντας ένα χαρακτηριστικό που τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία μπορεί να κάνει τη διαφορά. Την ψυχραιμία.
Πρέπει λοιπόν ψύχραιμα να εξετάζουμε τα δεδομένα της αγοράς μας και να σχεδιάζουμε σενάρια για την επόμενη ημέρα, γνωρίζοντας όμως, πως σε τόσο ασταθείς περιόδους δε μπορεί κάποιος να προβλέψει όλα τα δεδομένα.
Πώς επηρεάζεται η κατανάλωση
Η Λαχανοκομία είναι ένα κρίκος της παγκόσμιας αλυσίδας τροφίμων και μάλιστα από τους πιο σημαντικούς. Ειδικά αυτή την περίοδο της κοινωνικής αποστασιοποίησης, που ο χρόνος μέσα στο σπίτι είναι πολύ περισσότερος, όλοι οι ειδικοί της διατροφής μιλούν για την ευεργετική δράση των λαχανικών και των φρούτων στον οργανισμό μας. Με οποιεσδήποτε συνθήκες η κατανάλωση λαχανικών θα συνεχιστεί. Οι άνθρωποι παρόλο που η εστίαση σε πολλές χώρες δε λειτουργεί, όπως και ο τουρισμός, θα συνεχίσουν στο σπίτι τους να μαγειρεύουν και να καταναλώνουν λαχανικά και φρούτα.
Ήδη εταιρίες που παρακολουθούν συστηματικά την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών, όπως η Nielsen, καταγράφουν στη χώρα μας μεσοσταθμικές αυξήσεις των πωλήσεων στη συνολική αγορά του λιανεμπορίου τροφίμων της τάξης του 23,9% κατά το μήνα Μάρτιο. Αυτό είναι ένα σημαντικό δεδομένο με βάση το οποίο πρέπει να αρχίσουμε να ξετυλίγουμε το κουβάρι των επιπτώσεων της πανδημίας στη Λαχανοκομία.
Το δεύτερο ερώτημα που γεννάται αυτονόητα είναι τι ύψος θα έχει αυτή η κατανάλωση και αν θα μπορέσει να φτάσει, με τις δεδομένες συνθήκες, αυτήν της προ πανδημίας εποχή. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι ούτε στατική ούτε μονοσήμαντη. Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας διατροφικές αλλά και κοινωνικές συνήθειες. Η ανάλυση αυτών των συνηθειών μας οδηγεί σε ένα απολύτως λογικό συμπέρασμα που το βλέπουμε να επιβεβαιώνεται από τα καθημερινά δεδομένα της αγοράς.
Σε άλλα λαχανοκομικά προϊόντα η ζήτηση θα αυξηθεί, σε αλλά θα παραμείνει ίδια και σε άλλα θα μειωθεί. Μπορεί ένα σπιτικό να μην καταναλώσει συχνά κολοκυθάκια τηγανητά με τη συχνότητα που θα κατανάλωνε σε ένα εστιατόριο, αλλά τομάτα, αγγούρι, μπρόκολο, λάχανο, πιπεριά, σπανάκι, πατάτα θα καταναλώσει μπορεί και σε μεγαλύτερες ποσότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της θεώρησης είναι η πατάτα, που τις πρώτες ημέρες των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας, η εξαιρετικά αυξημένη ζήτηση της οδήγησε και σε αύξηση στην τιμή παραγωγού κατά 80%.
Η Λαχανοκομία μετά την κρίση
Μια άλλη παράμετρος που πρέπει να εξετάσουμε προσπαθώντας να βάλουμε σε μια λογική σειρά τα δεδομένα για να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα για την πορεία της Λαχανοκομίας στην μετά την κρίση εποχή, είναι αυτό που εμείς εδώ στην AGRIS θεωρούμε δεδομένο και κινούμαστε καθημερινά λαμβάνοντας το υπόψη μας. Ότι η χώρας μας στη Λαχανοκομία αποτελεί κρίκο μιας πανευρωπαϊκής αλυσίδας τροφίμων, οπότε και το ισοζύγιο εισαγωγών και εξαγωγών λαχανοκομικών προϊόντων αποτελεί αυτή την περίοδο θεμελιώδη παράμετρο για την πορεία του κλάδου.
Τα προστατευτικά μέτρα του πληθυσμού που έχουν λάβει οι εθνικές κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης της πανδημίας θα μπορούσαν να προκαλέσουν ελλείψεις τροφίμων σε όλο τον κόσμο.
Οι συγκομιδές διαφαίνονται πολύ καλές και οι προοπτικές για τις βασικές καλλιέργειες είναι πολλά υποσχόμενες, αλλά η έλλειψη εργατικών χεριών που προκλήθηκε σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες λόγω της δυσκολίας μετακίνησης από και προς τους τόπους καλλιέργειας, σημαίνει ότι τις επόμενες εβδομάδες θα μπορούσαν να εμφανιστούν προβλήματα στα εξαγώγιμα προϊόντα άλλων χωρών, κάτι που μπορεί δυνητικά να αποτελέσει ευκαιρία για τα Ελληνικά προϊόντα.
Ενώ η προμήθεια τροφίμων λειτουργεί καλά στις περισσότερες χώρες σήμερα, τα προβλήματα θα μπορούσαν να αρχίσουν να παρατηρούνται μέσα σε εβδομάδες και να ενταθούν τους επόμενους δύο μήνες καθώς τα βασικά φρούτα και λαχανικά μπαίνουν στην εποχή τους. Αυτοί οι τύποι προϊόντων συχνά έχουν μικρούς χρόνους ωρίμανσης και είναι εξαιρετικά ευπαθείς, ενώ χρειάζονται εξειδικευμένους συλλέκτες που να εργάζονται γρήγορα στην κατάλληλη στιγμή. Σε αυτό το σημείο πρέπει να προστεθεί και η δυστυχώς στενάχωρη πραγματικότητα, πως ανταγωνίστριες χώρες με την Ελλάδα σε βασικά προϊόντα λαχανοκομίας, όπως η Ισπανία και η Ιταλία έχουν χτυπηθεί περισσότερο από όλες τις χώρες της Ευρώπης από την πανδημία και αυτό έχει επίπτωση στο μέγεθος των καλλιεργειών τους και οδηγεί σε μειωμένες παραγωγές.
Παράλληλα με τη διατήρηση ή και πιθανή αύξηση των εξαγωγών, θετικά μπορεί να λειτουργήσει στη Λαχανοκομία και ο περιορισμός των εισαγωγών. Η χώρα μας, και ορθά, δεν έχει λάβει επίσημα μέτρα περιορισμού τους αλλά σε αυτό το επίπεδο καταλυτική θα είναι η ψυχολογία των καταναλωτών που ίσως οδηγήσει στον περιορισμό της κατανάλωσης εισαγόμενων προϊόντων λόγου του φόβου του αόρατου εχθρού. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της απορρόφησης της εγχώριας παραγωγής για την κάλυψη των αναγκών της εγχώριας κατανάλωσης.
Τουρισμός
Ένα άλλο δεδομένο που πρέπει να αναλύσουμε είναι η επίπτωση στην κατανάλωση λαχανοκομικών προϊόντων που θα έχει η μειωμένη τουριστική κίνηση για το τρίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου-Αυγούστου. Σε αυτό το επίπεδο μια γεωγραφική προσέγγιση θα μας έδινε πιο ασφαλή συμπεράσματα από μια γενική θεώρηση. Η Νησιωτική Ελλάδα ίσως να καταγράψει μεγαλύτερες απώλειες από την Ηπειρωτική Ελλάδα. Στο θέμα του τουρισμού που κατά βάση είναι θέμα ψυχολογίας αλλά και γενικότερων οικονομικών δεδομένων, θα πρέπει να υπάρχει μια σαφής εθνική στρατηγική που να τοποθετεί το τουριστικό προϊόν της χώρας μας στην πιο ασφαλή πλευρά των επιπτώσεων της εξάπλωσης της ιού.
Ήδη από την περασμένη βδομάδα υπάρχουν δημοσιεύματα στον ξένο τύπο πως η Ελλάδα πρέπει να αποτελέσει προορισμό καλοκαιρινών διακοπών διότι η αντίδραση της για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας ήταν γρήγορη και αποτελεσματική. Ας ελπίσουμε ότι αυτά είναι μέρος αυτής της εθνικής στρατηγικής ενδυνάμωσης του τουριστικού προϊόντος.
Μια παράμετρος που δεν πρέπει να λησμονούμε είναι πως η τουριστική βιομηχανία είναι από αυτές που πλήττονται περισσότερο από τα μέτρα περιορισμού της πανδημίας με κλειστά ξενοδοχεία και καταστήματα εστίασης. Αυτή η βιομηχανία λοιπόν, όταν τα μέτρα θα αρχίσουν σταδιακά να αναστέλλονται, δε θα μείνει με σταυρωμένα τα χέρια. Θα προσπαθήσει να ξανακερδίσει τον κόσμο με διάφορα εργαλεία που διαθέτει στη φαρέτρα της και που αφορούν και την αύξηση του εγχώριου τουρισμού αλλά και του διεθνούς με επικέντρωση σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως είναι η Τουρκία από την οποία τα τελευταία χρόνια έχανε μερίδια λόγω ανταγωνιστικότερων πακέτων. Όλα αυτά θα δώσουν σίγουρα μια ώθηση στην απορρόφηση και κατανάλωση λαχανοκομικών προϊόντων σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης του χαμένου εδάφους.
Η (νέα) κανονικότητα
Αναλύοντας λοιπόν το πλαίσιο που μας δίνουν τα δεδομένα της αγοράς, διαθέτοντας παράλληλα προβληματισμούς λόγω των πολλών αστάθμητων παραγόντων μπορούμε να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα που είναι σαφώς διαφοροποιημένα από αυτά του πρώτου σοκ ένα μήνα πριν. Η προ κορονοιού κανονικότητα στη Λαχανοκομία έχει ήδη αντικατασταθεί, όχι όμως από το χάος αλλά από μια άλλη κανονικότητα. Μια κανονικότητα που προσπαθεί και επιτυγχάνει να χαρτογραφεί συνεχώς τα αχαρτογράφητα νερά στα οποία πλέουμε, χρησιμοποιώντας βασικά εργαλεία που μπορεί να την μετατρέψουν σε καλύτερη και πιο κερδοφόρα κανονικότητα από την προηγούμενη.
Ποια πρέπει να είναι τα επόμενα βήματα για τον παραγωγό;
- Ακούμε με προσοχή την αγορά, προσπαθώντας πάντα να ξεχωρίσουμε το γνήσιο από το fake. Μόνο με αυτό τον τρόπο έχουμε τη δυνατότητα να παράγουμε νέα γνώση για αυτή.
- Αναζητούμε τι είναι αυτό που μπορεί να μας διαφοροποιήσει ώστε ακόμα και σε αυτό το αβέβαιο περιβάλλον να είμαστε απαραίτητοι.
- Επιλέγουμε σωστές συνεργασίες, απαιτώντας ίδιο σεβασμό με αυτόν που δείχνουμε, για να μπορέσουμε στο τέλος να είμαστε όλοι από τη σωστή πλευρά της ιστορίας. Ας μην ξεχνάμε ότι παραδοσιακά σε τέτοιες κρίσεις το πραγματικό πρόσωπο και η κουλτούρα ανθρώπων και εταιριών φαίνεται πιο καθαρά.
- Αποκτούμε ευελιξία γιατί σε τέτοιες αλλαγές επιβιώνουν και ενδυναμώνονται όχι οι πιο δυνατοί αλλά οι πιο προσαρμοστικοί. Έτσι όπως έχει δείξει η ιστορία τα προηγούμενα χρόνια κατά τις περιόδους έντονων αναταράξεων, ύφεσης και οικονομικής καθίζησης κάποιοι βγήκαν εκτός αγοράς γιατί δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις αλλαγές, ενώ κάποιοι άλλοι εκμεταλλεύτηκαν τις μοχλεύσεις, εξελίχθηκαν και σημείωσαν ραγδαία ανάπτυξη.
- Αναζητούμε νέες συνεργασίες και αγορές χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα τεχνολογικά και όχι μόνο εργαλεία. Ας λειτουργήσουμε με γνώμονα πως κάπου αλλού εκτός, των παραδοσιακών μας επαφών και συνεργασιών, μπορεί να υπάρχει κάποιος που λόγω της κατάστασης να έχει ανάγκη αυτό που διαθέτουμε.
Και για να γυρίσουμε στο αρχικό ερώτημα για το στίχου του τραγουδιού. «Μένουν όλα ίδια» με ερωτηματικό ή χωρίς ερωτηματικό; H απάντηση είναι ούτε με ούτε χωρίς. Είμαστε σε μια καμπή που πρέπει να παραφράσουμε το στίχο. «Δεν μένουν όλα ίδια». Πρέπει να συμπεριφερθούμε με το δεδομένο πως όλα αλλάζουν και να δράσουμε σκεπτόμενοι διαφορετικά. Είναι ο μόνος τρόπος για να συναντηθούμε μετά όλοι μαζί, ασφαλείς και υγιείς στη σωστή πλευρά των επιπτώσεων της πανδημίας του ιού στον πλανήτη.
Ιωάννης Κουμουνδούρος
Εμπορικός Διευθυντής, AGRIS
