Η καλλιέργεια τομάτας θερμοκηπίου είναι ένα απαιτητικό έργο με μια σειρά εργασιών που μπορούν να καθορίσουν το τελικό αποτέλεσμα. Από την προετοιμασία του εδάφους, την απολύμανση και τη θρέψη έως την μεταφύτευση, την ωρίμανση και τη συγκομιδή, ο καλλιεργητής είναι σημαντικό να γνωρίζει ποιοι είναι οι παράγοντες που θα επηρεάσουν τις επιδόσεις της παραγωγής. Στα πρώτα και βασικότερα στάδια της καλλιέργειας περιλαμβάνονται η προετοιμασία του εδάφους, η απολύμανσή του καθώς και η παροχή των θρεπτικών στοιχείων.
Προετοιμασία εδάφους
Το έδαφος κρίνεται κατάλληλο για καλλιέργεια θερμοκηπιακής τομάτας όταν πληροί τα εξής χαρακτηριστικά:
- Είναι γόνιμο
- Στραγγίζει καλά
- Έχει μικρή αλατότητα
- Είναι πλούσιο σε οργανική ουσία
- Είναι ελαφρύ, που σημαίνει αμμώδες ή αμμοπυλώδες
Απολύμανση
Στο δεύτερο βήμα περιλαμβάνεται η απολύμανση του εδάφους, για την οποία υπάρχουν δύο εξαιρετικά σημαντικές λύσεις:
- Ηλιοαπολύμανση
- Απολύμανση με ατμό ή με χημικά μέσα
Στην περίπτωση που επιλεγούν χημικά μέσα συνίσταται η χρήση των δραστικών ουσιών methamsodium ή metampotassium.
Θρέψη
Οι αναγκαίες ποσότητες σε θρεπτικά στοιχεία παρέχονται στην καλλιέργεια με τη βασική λίπανση και μέσω του νερού άρδευσης (υδρολίπανση). Οι ποσότητες των θρεπτικών στοιχείων που προστίθενται θα πρέπει να καθορίζονται με βάση ορισμένες παραμέτρους.
Αυτές προκύπτουν από τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης, τις ιδιαίτερες ανάγκες της τομάτας σε θρεπτικά στοιχεία, τη διάρκεια καλλιέργειας και την ποικιλία.
Η βασική λίπανση, η κύρια μέθοδος παροχής των θρεπτικών στοιχείων, πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία εδάφους που να έχει τα κάτωθι χαρακτηριστικά πριν από την μεταφύτευση:
- Υψηλά επίπεδα οργανικής ουσίας
- Ικανοποιητική ποσότητα φωσφόρου για ολόκληρη την καλλιεργητική περίοδο
- Επαρκή αποθέματα καλίου, ώστε να εξασφαλίζεται η καλή ποιότητα των πρώτων καρπών, να ενθαρρύνεται η γρήγορη ανάπτυξη των καρπών και να προκαλείται ανάσχεση της ζωηρής βλάστησης των φυτών
- Αρκετό άζωτο, αναγκαίο για την πρώτη ανάπτυξη των φυτών, αλλά όχι τόσο πολύ που να προκαλεί ζωηρή βλάστηση στα φυτά
- Οξύτητα εδάφους γύρω στο pH 5,8 – 6,5 (εκτός από τα ασβεστώδη εδάφη όπου αυτό είναι αδύνατον)
Τα χημικά λιπάσματα κατά τη βασική λίπανση ενσωματώνονται σε όλη την επιφάνεια του εδάφους και σε βάθος 30 cm ή κατά μήκος των γραμμών φύτευσης, πάντα μετά από την απολύμανση.Τα ιχνοστοιχεία μαγγάνιο, σίδηρος και μολυβδαίνιο παρέχονται στην καλλιέργεια αποκλειστικά με την υδρολίπανση.
Επιλογή κατάλληλου γεντικού υλικού
Σε μία θερμοκηπιακή καλλιέργεια ο σπόρος της τομάτας πρέπει να είναι:
- Πιστοποιημένος, και όχι γενετικά τροποποιημένος, σπόρος από γνωστούς σποροπαραγωγικούς οίκους
- Να προσδίδει ικανοποιητικό βαθμό ανθεκτικότητας στους εδαφογενείς μύκητες (π. χ. Verticillium, Fusarium) και στους ιούς. Είναι σημαντικό να έχει ανθεκτικότητα στις γνωστές ιώσεις που μας ταλαιπωρούν τα τελευταία χρόνια
- Να διαθέτει υψηλή φυτρωτική και βλαστική ικανότητα, να είναι υγιής
- Να είναι επενδεδυμένος με κατάλληλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα που έχουν έγκριση (μυκητοκτόνα, εντομοκτόνα) για την αντιμετώπιση των εδαφογενών μυκήτων (κυρίως των ασθενειών Φουζάριο, Ριζοκτόνια, Φυτόφθορα, Πύθιο) και εντόμων εδάφους, ιδίως αν από τα τελευταία υπήρξαν στο παρελθόν και υπάρχει πιθανότητα προσβολής της καλλιέργειας από τους παραπάνω εχθρούς
- Χρήση σπορόφυτων αυτόρριζων ή εμβολιασμένων σε ανθεκτικά υποκείμενα
Είναι πολύ σημαντική και η συμβολή πάντα των τοπικών γεωπόνων - συμβούλων της περιοχής που με την πολύχρονη εμπειρία τους μπορούν να καθοδηγήσουν κατάλληλα τους παραγωγούς τομάτας.
Προετοιμασία του εδάφους πριν τη μεταφύτευση
Οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν πριν από τη μεταφύτευση περιλαμβάνουν:
- Καταστροφή των ζιζανίων έξω από το θερμοκήπιο και διαχείριση των ζιζανίων ξενιστών ωφελίμων εντόμων
- Εγκατάσταση προθαλάμου στην είσοδο του θερμοκηπίου και τοποθέτηση εντομοστεγούς δικτύου στα ανοίγματα του θερμοκηπίου, παρεμποδίζοντας τα έντομα να εισέλθουν εντός αυτού
- Σε περίπτωση που το έδαφος είναι ξηρό γίνεται ελαφρό πότισμα για να έρθει στο ρώγο του
- Εφόσον υπάρχει χρόνος για να μην καθυστερήσει η εγκατάσταση της καλλιέργειας και δεν έχει γίνει απολύμανση εδάφους, συνιστάται ελαφρύ πότισμα με σκοπό να βλαστήσουν οι σπόροι των ζιζανίων και να καταστραφούν με επιφανειακό φρεζάρισμα βάθους 5-7 cm. Φρεζάρισμα σε μεγαλύτερο βάθος αποφεύγεται, γιατί μεταφέρονται σπόροι από τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους στην επιφάνεια
- Κάλυψη του εδάφους (τουλάχιστον κατά τη γραμμή φύτευσης) με μαύρο πλαστικό
Σημειωτέον ότι είναι πολύτιμη και η συμβολή των τοπικών γεωπόνων που γνωρίζουν καλύτερα τα εδάφη των παραγωγών και τα κατάλληλα σκευάσματα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν πριν την μεταφύτευση.
Μεταφύτευση ως την εμφάνιση των πρώτων ανθέων
- Η φύτευση της καλλιέργειας γίνεται όταν ιδανικά η θερμοκρασία του αέρα στο θερμοκήπιο την ημέρα είναι γύρω στους 20οC
- Η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται με τη χρήση σπορόφυτων. Συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια η χρήση εμβολιασμένων σπορόφυτων ανθεκτικών σε μύκητες εδάφους και νηματώδεις
- Τα σπορόφυτα φυτεύονται στο ύψος του λαιμού και όχι βαθύτερα και ειδικά στα εμβολιασμένα φυτά να μην υπερβούμε το σημείο εμβολιασμού κατά τη μεταφύτευση
- Τα φυτά υποστυλώνονται με σπάγκο ή πλαστικό δίχτυ
- Με τη φύτευση τοποθετούνται 3-5 προσκολητικές παγίδες ανά στρέμμα, οι οποίες αλάζουν κάθε 7-10 ημέρες
Τα φυτά τομάτας με το κλάδευμα διαμορφώνονται σε δυο κυρίως συστήματα (το μονοστέλεχο και το διστέλεχο σύστημα). Κατά το μονοστέλεχο σύστημα, το οποίο έχει περισσότερα πλεονεκτήματα και έχει επικρατήσει, αφαιρούνται όλοι οι πλάγιοι όταν το μήκος τους φτάσει τα 5-10 cm.
Κατά το διστέλεχο σύστημα, το φυτό αρχικά κορυφολογείται σε ύψος 30 cm και αφήνονται να αναπτυχθούν οι δυο ανώτεροι πλευρικοί βλαστοί, οι οποίοι υποστυλώνονται χωριστά και στη συνέχεια ο καθένας υφίσταται τις ίδιες μεταχειρίσεις, όπως και στο μονοστέλεχο σύστημα. Στις μέρες μας βέβαια υπάρχει και το απ' ευθείας διστέλεχο φυτό που μπορεί ο παραγωγός να προμηθευτεί και να έχει και ομοιόμορφα στελέχη. Τα κέρδη για τον παραγωγό είναι πολλαπλάσια του διστέλεχου που θα διαμορφώσει μόνος του. Θα κερδίσει μέχρι και 2 σταυρούς τομάτα από το δικό του διστέλεχο φυτό.
Εμφάνιση των πρώτων ανθέων ως την ωρίμανση
- Καθώς τα φυτά τομάτας αναπτύσσονται και όταν αρχίζει να ωριμάζει η πρώτη ταξικαρπία, διενεργείται αποφύλλωση (αφαίρεση φύλλων που βρίσκονται κάτω από αυτή). Η αποφύλλωση συνεχίζεται μετά τη συγκομιδή της κατώτερης ταξικαρπίας και όταν αρχίζει να ωριμάζει η αμέσως επόμενη
- Η υποστήλωση της τομάτας γίνεται σε συνδυασμό με το κλάδεμα, για την καλύτερη αξιοποίηση του όγκου του θερμοκηπίου
- Τοποθετείται 1 αποικία βομβίνων Bombusterrestris ανά 2 στρέμματα καλλιέργειας τομάτας
Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης εμφανίζονται κυρίως οι παρακάτω εχθροί: θρίπες, τετράνυχοι, ακάρεα, βρωμούσες, αλευρώδεις, αφίδες, φυλλοφάγες κάμπιες-τούτα (λεπιδόπτερα), λυριόμυζα.
Έναρξη της ωρίμανσης μέχρι τη συγκομιδή
- Η συγκομιδή του καρπού αρχίζει μετά την έναρξη αλλαγής του χρώματος από το πράσινο στο ελαφρύ κόκκινο. Ο καρπός συγκομίζεται όταν έχει ωριμάσει στο φυτό
- Οι καρποί τομάτας κόβονται με τον κάλυκα και μέρους ποδίσκου
- Αμέσως μετά τη συγκομιδή οι καρποί τομάτας να αποθηκεύονται σε συγκεκριμένες συνθήκες
- Αποθήκευσ: Διατήρηση στους 10-13oC για ώριμες τομάτες και 15-17oC για πιο άγουρες
Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης μπορεί να εμφανιστεί προσβολή από αλευρώδεις, τούτα και κάμπιες. Εφαρμόζεται κυρίως η βιολογική καταπολέμησή τους.
Μετά το τέλος της συγκομιδής - καλλιέργειας
- Ξερίζωμα της καλλιέργειας αμέσως μετά τη συγκομιδή και απομάκρυνσή της από το χώρο του θερμοκηπίου. Αν η διαδικασία εκθέτει σε κίνδυνο ρύπανσης γειτονικές καλλιέργειες πρέπει να προηγηθεί καταπολέμηση εντός του θερμοκηπίου με ευρέως φάσματος φυτοπροστατευτικά προϊόντα
- Βαθιά άροση
- Άρδευση του θερμοκηπίου
Θεολόγος Κουφάκης,
Διευθυντής Τεχνικής Υποστήριξης και Ανάπτυξης, AGRIS
