Οι κηπευτικές καλλιέργειες, θερμοκηπιακές και υπαίθριες, αποτελούν έναν από τους δυναμικότερους κλάδους της Ελληνικής Αγροτικής Οικονομίας με την τομάτα και τα κολοκυνθοειδή βασικούς πρωταγωνιστές. Η διατήρηση και η ενίσχυση της κυρίαρχης θέσης που κατέχουν, προϋποθέτει αύξηση της ανταγωνιστικότητας των καλλιεργειών, βελτίωση των αποδόσεων και αύξηση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων.
Όμως, η επίτευξη αυτών των στόχων εξαρτάται, μεταξύ άλλων και από διάφορους αγρονομικούς παράγοντες, αρκετοί εκ των οποίων έχουν σχέση με την επιτυχή αντιμετώπιση ασθενειών που προσβάλλουν αυτές τις καλλιέργειες.
Για ποιες ασθένειες θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σήμερα οι παραγωγοί κηπευτικών;
Τόσο η τομάτα όσο και τα κολοκυνθοειδή όπως το αγγουράκι και το καρπούζι είναι εξαιρετικά ευαίσθητα σε προσβολές από πληθώρα μυκήτων, βακτηρίων και ιών που απειλούν τις καλλιέργειες επιφέροντας μείωση της παραγωγής, κάποιες φορές και καταστροφή των καλλιεργειών αλλά υποβαθμίζοντας και την ποιότητα των καρπών.
Οι ασθένειες αυτές μπορούν να μεταδοθούν από το σπόρο στα φυτά, από φυτό σε φυτό, από θερμοκήπιο σε θερμοκήπιο κι αν οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξή τους να αποβούν καταστρεπτικές για τις καλλιέργειες.
Ενδεικτικά παραδείγματα ασθενειών που μπορεί κανείς να αναφέρει ως σημαντικές απειλές στην καλλιέργεια της τομάτας είναι σε ότι αφορά μυκητολογικές ασθένειες τις φουζαριώσεις, τον Περονόσπορο και τον Βοτρύτη, σε ότι αφορα βακτηριολογικές ασθένειες το Βακτηριακό έλκος που προκαλείται από το Clavibacter michiganensis, ενώ πολυάριθμες είναι οι απειλές και από ιούς όπως ο πρόσφατα εμφανισθείς στη χώρα μας ιός της καστανής ρυτίδωσης της τομάτας.
Αντίστοιχα παραδείγματα στις καλλιέργειες των κολοκυνθοειδών είναι οι φουζαριώσεις, οι Περονόσποροι και τα ωίδια σε ότι αφορά μυκητολογικές ασθένειες, σε ότι αφορά βακτηριολογικές προσβολές το Acidovorax avenae subsp citrulli στα καρπουζια και πληθώρα ιών όπως ο ιός του ποικιλοχλωρωτικού μωσαϊκού της καρπουζιάς.
Ποιες είναι οι βασικότερες ενέργειες πρόληψης;
Η αντιμετώπιση πολλών από αυτές τις ασθένειες ξεκινά από το φυτώριο και το πολλαπλασιαστικό υλικό που οι παραγωγοί επιλέγουν για να εγκαταστήσουν την καλλιέργειά τους. Όπως προαναφέρθηκε, πολλές από τις ασθένειες της τομάτας ή των κολοκυνθοειδών μεταδίδονται με το σπόρο και το πολλαπλασιαστικό υλικό.
Συνεπώς είναι απολύτως αναγκαίο τα φυτά που επιλέγουν οι παραγωγοί για την εγκατάσταση της φυτείας τους να είναι ελεγμένα και απαλλαγμένα από ενδεχόμενες προσβολές.
Η σύγχρονη τεχνολογία και η επιστημονική γνώση έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη μεθοδολογιών με υψηλή ευαισθησία που επιτρέπουν την έγκαιρη και έγκυρη ανίχνευση της παρουσίας αυτών των παθογόνων στο σπόρο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή των φυτών καθώς και στα ίδια τα φυτά πριν τη διάθεσή τους στον παραγωγό. Οι έλεγχοι αυτοί γίνονται από εξειδικευμένα φυτοπαθολογικά εργαστήρια και αποτελούν βασικό μέτρο διασφάλισης της ποιότητας του πολλαπλασιαστικού υλικού που φθάνει στα χέρια του παραγωγού.
Μετά την εγκατάσταση της φυτείας στο θερμοκήπιο ή τον αγρό ο παραγωγός οφείλει να λαμβάνει μια σειρά προληπτικών μέτρων αντιμετώπισης των ασθενειών που περιλαμβάνουν:
1) Τακτικές επιθεωρήσεις της καλλιέργειας και έλεγχο για πιθανή εκδήλωση συμπτωμάτων από αυτές τις ασθένειες. Η παρουσία οποιουδήποτε ύποπτου συμπτώματος θα πρέπει να τον κινητοποιεί οδηγώντας τον αρχικά στους γεωπόνους με τους οποίους συνεργάζεται και ενδεχομένως, αν κριθεί αναγκαίο, και σε εξειδικευμένα φυτοπαθολογικά εργαστήρια. Παράλληλα οποιοδήποτε συμπτωματικό φυτό θα πρέπει να απομακρύνεται από την καλλιέργεια και να καταστρέφεται.
2) Η εκτέλεση των διαφόρων καλλιεργητικών εργασιών στον αγρό ή τα θερμοκήπια θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να απολυμαίνονται συχνά τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο παραγωγός με διαλύματα χλωρίνης, να αποφεύγεται η επαφή υγιών φυτών με χέρια που προηγουμένως άγγιξαν ασθενή φυτά, να αποφεύγονται άσκοπες μετακινήσεις των εργατών μεταξύ τομέων του θερμοκηπίου για να περιορισθεί ο κίνδυνος διασποράς μολυσμάτων, απολύμανση όλων των υλικών που χρησιμοποιούνται στο θερμοκήπιο, ενώ μετά την ολοκλήρωση της συγκομιδής τα υπολείμματα της καλλιέργειας θα πρέπει να καταστρέφονται και οι χώροι του θερμοκηπίου να απολυμαίνονται.
Γιώργος Καραογλανίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
