Φ. Μπαντής, Χ. Δαγγίτσης, Δ. Κιντζονίδης, Α. Σιώμος, Θ. Κουφάκης, Α. Κουκουνάρας
- Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωπονίας, Εργαστήριο Λαχανοκομίας, 54124, Θεσσαλονίκη
- Agris Α.Ε., Κλειδί, 59300 Ημαθία
Με βάση τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία στη χώρα μας (2019), το καρπούζι ήταν η τρίτη σημαντικότερη καλλιέργεια λαχανοκομικών ειδών με βάση την έκταση και η πρώτη με βάση τον όγκο της παραγωγής. Επιπλέον, το καρπούζι είναι το σημαντικότερο εξαγόμενο νωπό λαχανικό από τη χώρα μας, αντιπροσωπεύοντας το 51,9% και 30,5% της συνολικής ποσότητας και αξίας, αντίστοιχα), κατά μέσο όρο για την πενταετία 2015-2019.
Η εγκατάσταση της καλλιέργειας καρπουζιού στη χώρα μας γίνεται σχεδόν αποκλειστικά (σε ποσοστό >96% της καλλιεργούμενης έκτασης) με χρήση εμβολιασμένων σποροφύτων, τα οποία παράγονται κυρίως σε ‘επιχειρήσεις παραγωγής και εμπορίας πολλαπλασιαστικού υλικού καλλιεργούμενων φυτικών ειδών (φυτωριακές μονάδες τύπου Β΄).
Ποια είναι η διαδικασία παραγωγής εμβολιασμένων σποροφύτων καρπουζιού
Η διαδικασία παραγωγής εμβολιασμένων σποροφύτων καρπουζιού περιλαμβάνει τρία διακριτά στάδια:
- α) παραγωγή σποροφύτων προς εμβολιασμό, δηλαδή την παραγωγή σποροφύτων του υποκειμένου και την παραγωγή σποροφύτων του εμβολίου
- β) εμβολιασμός, επιτυχής συνένωση των δύο φυτικών τμημάτων και επούλωση των πληγών στις επιφάνειες τομής, όπως και η ριζοβολία εκ νέου του τμήματος του υποκειμένου, στις περιπτώσεις που έχει αφαιρεθεί και το ριζικό σύστημα του υποκειμένου και
- γ) σκληραγώγηση των εμβολιασμένων σποροφύτων.
Γιατί είναι αναγκαία η χρήση φωτισμού LED
Η χρήση συμπληρωματικού (τεχνητού) φωτισμού σε όλα τα στάδια της διαδικασίας παραγωγής εμβολιασμένων σποροφύτων καρπουζιού έχει βρεθεί πως είναι αναγκαία κατά τις περιόδους του έτους (Χειμώνας) που η ένταση και η διάρκεια του φυσικού φωτισμού είναι περιορισμένες.
Σήμερα, οι λαμπτήρες LED τείνουν να αντικαταστήσουν τους παραδοσιακούς λαμπτήρες φθορισμού και υψηλής πίεσης νατρίου σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς έχουν ελεγχόμενο φάσμα και ένταση ακτινοβολίας, μεγάλη ενεργειακή απόδοση, μεγάλη διάρκεια ζωής, ενώ σημαντικό είναι και το γεγονός ότι εκπέμπουν χαμηλή θερμότητα, με συνέπεια να μπορούν να τοποθετούνται σε μικρότερη απόσταση από τα φυτά.
Αυτό εξασφαλίζει καλύτερη εκμετάλλευση του όγκου στο περιβάλλον ανάπτυξης των σποροφύτων (θάλαμοι ανάπτυξης).
Πώς υλοποιήθηκε το ερευνητικό πρόγραμμα
Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος LEDWAR.gr (πρόσκληση Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ Α΄ κύκλος) ο φωτισμός με λαμπτήρες LED εφαρμόστηκε ως συμπληρωματικός φωτισμός στα στάδια 1 και 3 και ως αποκλειστικός φωτισμός στο στάδιο 2, με στόχο την παραγωγή υψηλής ποιότητας εμβολιασμένων σποροφύτων καρπουζιού και με χαμηλότερο κόστος.
Αρχικά, προσδιορίστηκαν ως σημαντικοί δείκτες της ποιότητας των σποροφύτων η επιφάνεια και το βάρος των φύλλων φυτού, ενώ στη συνέχεια αποδείχτηκε ότι ο φωτισμός με λαμπτήρες LED υπερτερεί του φωτισμού με λαμπτήρες υψηλής πίεσης νατρίου τόσο στο στάδιο 1, όσο και στο στάδιο 2 (Φωτογραφία 1 και Σχήμα 1).
Επιπλέον, θα πρέπει να τονιστεί ότι για την εξασφάλιση παρόμοιας έντασης φωτός χρησιμοποιήθηκε ο μισός αριθμός λαμπτήρων LED, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Στο στάδιο της επούλωσης, ο φωτισμός με λαμπτήρες LED ερυθρού-μπλε χρώματος (μοβ στο ανθρώπινο μάτι) βελτίωσε σημαντικά την ταχύτητα και ποιότητα επούλωσης, συγκριτικά με τον φωτισμό με λαμπτήρα φθορισμού, ο οποίος έχει και μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας. Τέλος, το είδος του φωτισμού ως αποκλειστικός φωτισμός στο στάδιο 2 δεν είχε σημαντική επίδραση στα μορφολογικά χαρακτηριστικά των φυτών που καλλιεργήθηκαν στον αγρό, ούτε και στην ποιότητα των καρπών που παρήχθησαν.
Με βάση τα παραπάνω, αναπτύχθηκε συγκεκριμένο πρωτόκολλο παραγωγικής διαδικασίας εμβολιασμένων σποροφύτων καρπουζιού, το οποίο έχει ήδη υιοθετηθεί πλήρως στη γραμμή παραγωγής της Agris Α.Ε και επιπλέον έχει κατατεθεί αίτημα για κατοχύρωσή του με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (Αριθμ. κατάθεσης 20220100434/24.5.2022).
Φωτογραφία 1: Εμβολιασμένα σπορόφυτα καρπουζιού παραχθέντα με το συμβατικό (αριστερά) και το προτεινόμενο πρωτόκολλο (δεξιά) 20 ημέρες μετά τον εμβολιασμό.
Σχήμα 1. Φυλλική επιφάνεια εμβολιασμένων σποροφύτων καρπουζιού που παρήχθησαν με το συμβατικό και το προτεινόμενο πρωτόκολλο 20 ημέρες μετά τον εμβολιασμό.
